ในช่วงโควิด-19 มีข่าวเกี่ยวกับครัวเรือนที่ผู้สูงอายุอาศัยอยู่ด้วยกัน 6 คน และติดโควิด-19 เกือบทั้งครอบครัว สุดท้ายผู้สูงอายุท่านหนึ่งต้องเสียชีวิตลง เพราะผู้สูงอายุที่เหลือไม่สามารถช่วยเหลือหรือขอความช่วยเหลือจากหน่วยงานต่างๆ ที่ให้ความช่วยเหลือในขณะนั้นได้ทัน เป็นข่าวที่อ่านแล้วรู้สึกสะเทือนใจ ในขณะเดียวกัน ก็ทำให้ต้องย้อนกลับมาคิดถึงผลกระทบของการเข้าสู่สังคมสูงอายุ หรือสังคมสูงวัย
หนึ่งในผลกระทบที่เกิดขึ้นในสังคมสูงวัย คือ การเพิ่มขึ้นของครัวเรือนผู้สูงอายุ ซึ่งหมายถึง ครัวเรือนที่สมาชิกทุกคนเป็นผู้สูงอายุ โดยไม่มีคนวัยอื่นอาศัยอยู่ด้วย
ครัวเรือนผู้สูงอายุ แบ่งลักษณะการอยู่อาศัยได้หลายรูปแบบ ได้แก่ ครัวเรือนที่ผู้สูงอายุอยู่ลำพังคนเดียว ผู้สูงอายุที่อยู่ตามลำพังกับคู่สมรสที่เป็นผู้สูงอายุ ผู้สูงอายุที่อยู่กับบุตรที่สูงอายุ ผู้สูงอายุอยู่กับผู้สูงอายุ 3 รุ่น (เช่น พ่อแม่และลูก และหลานที่เป็นผู้สูงอายุทั้งหมด) รวมถึงการอยู่อาศัยร่วมกันของผู้สูงอายุที่เป็นพี่น้องกันหรือที่เป็นเพื่อนกัน
ข้อมูลจากการสำรวจประชากรสูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2567 ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ1 พบว่า จากจำนวนผู้สูงอายุ 14,027,411 คน มีผู้สูงอายุที่อยู่ตามลำพังกับคู่สมรสถึงร้อยละ 22.6 และมีผู้สูงอายุที่อยู่คนเดียวร้อยละ 12.9 ข้อมูลสะท้อนให้เห็นว่า ผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่คนเดียว และที่อาศัยอยู่ตามลำพังกับคู่สมรส มีถึง 1 ใน 3 ของจำนวนผู้สูงอายุทั้งหมด โดยยังไม่รวมผู้สูงอายุประเภทอื่นที่อยู่ในครัวเรือนผู้สูงอายุ
สัดส่วนครัวเรือนผู้สูงอายุมากขึ้น เป็นผลจากปัจจัยด้านประชากร เช่น จำนวนผู้สูงอายุที่เพิ่มขึ้น แนวโน้มการมีบุตรที่น้อยลง การครองโสดที่มากขึ้น และปัจจัยทางสังคม เช่น ความเป็นเมือง การย้ายถิ่นของบุตรหลาน ทำให้รูปแบบการอยู่อาศัยเปลี่ยนแปลงไป รวมทั้งบทบาทของครอบครัวในการดูแลผู้สูงอายุลดลง
รูป 1: ผู้สูงอายุที่อยู่ตามลำพังกับคู่สมรสที่เป็นผู้สูงอายุ
ที่มา: https://www.freepik.com (Premium)
สืบค้นเมื่อ 17 มกราคม 2568
ปัญหาที่ครัวเรือนผู้สูงอายุต้องเผชิญมีหลายอย่าง โดยเฉพาะเมื่อสมาชิกครอบครัวเข้าสู่วัยสูงอายุที่ร่างกายเสื่อมสภาพไปตามวัยที่สูงขึ้น ความสามารถทางกายภาพลดลง และมีความเสี่ยงต่อการเป็นโรคเรื้อรังต่างๆ การไปรับบริการด้านสุขภาพจึงเป็นสิ่งจำเป็น ซึ่งงานวิจัยของสถาบันวิจัยประชากรและสังคมพบว่า ปัญหาของการไปรับบริการสุขภาพของผู้สูงอายุในครัวเรือนผู้สูงอายมีความแตกต่างกัน โดยผู้สูงอายุที่อาศัยอยู่ตามลำพังไม่มีผู้พาไปรับการรักษา ในขณะที่ผู้สูงอายุที่อยู่ตามลำพังกับคู่สมรสไม่มีเวลาไปรับการรักษา2
นอกจากนี้ หากผู้สูงอายุต้องดูแลกันเองโดยไม่มีผู้ช่วย หรือไม่สามารถจ้างผู้ดูแล ผู้ที่ทำหน้าที่ดูแลซึ่งก็เป็นผู้สูงอายุเช่นกันจะต้องทำงานหนักโดยเฉพาะถ้าต้องดูแลผู้สูงอายุที่เจ็บป่วย และจะยิ่งหนักมากยิ่งขึ้น ถ้าต้องดูแลผู้สูงอายุติดเตียงที่ต้องการการดูแลมากกว่าการเจ็บป่วยที่สามารถรักษาตามอาการ ภาระที่หนักอึ้งนี้อาจส่งผลต่อความเหนื่อยและความอ่อนล้า ซึ่งจะส่งผลต่อสุขภาพกายและสุขภาพใจของผู้ดูแล เรื่องของค่าใช้จ่ายในการดูแลก็จะเป็นภาระที่ทับซ้อนอีกชั้นหนึ่ง สำหรับครัวเรือนผู้สูงอายุที่มีข้อจำกัดทางเศรษฐกิจ
ความช่วยเหลือจากหน่วยงานต่างๆ ทั้งในระดับกระทรวง ท้องถิ่น และชุมชน เพื่อดูแลครัวเรือนผู้สูงอายุเป็นสิ่งที่จำเป็นโดยเฉพาะการให้การดูแลและการบริการทางด้านสุขภาพ ด้านชีวิตความเป็นอยู่ทั้งในชีวิตประจำวันและยามเจ็บป่วย และอาจต้องให้ความช่วยเหลือทางเศรษฐกิจในบางครอบครัว ทั้งนี้เพื่อให้ผู้สูงอายุที่ยังอาศัยอยู่ในถิ่นที่อยู่มีชีวิตอย่างมีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุข
รูป 2: ผู้สูงอายุอยู่ลำพังคนเดียว
ที่มา: https://www.freepik.com (Premium)
สืบค้นเมื่อ 17 มกราคม 2568
เอกสารอ้างอิง
