วันนี้เพื่อนร่วมงานท่านหนึ่งเล่าให้ฟังถึงโครงการที่อยู่อาศัยสำหรับผู้สูงอายุที่เรียกว่า ซีเนียร์คอมเพล็กซ์ (Senior complex) ที่กำลังพัฒนาให้เกิดขึ้นในประเทศไทยโดยหน่วยงานของรัฐแต่ดูเหมือนว่าจะไม่ได้รับความนิยมจากผู้สูงอายุไทยมากนัก ผู้เขียนจึงเกิดความสงสัยว่าเพราะเหตุใด ทั้งที่สถานที่ตั้งใกล้กับโรงพยาบาล และได้รับการออกแบบเพื่อให้ตอบสนองความต้องการของผู้อยู่อาศัยที่จำเป็นต้องได้รับการดูแลเรื่องสุขภาพเป็นสำคัญ ประเทศไทยได้กลายเป็นสังคมสูงวัยแล้วและคาดว่าผู้สูงอายุที่อยู่คนเดียวและผู้สูงอายุที่ไม่มีบุตรจะมีจำนวนเพิ่มมากขึ้น ผู้สูงอายุเหล่านี้น่าจะเป็นกลุ่มเป้าหมายหลักของโครงการ แต่เหตุใดจึงมีผู้มาจับจองที่พักซีเนียร์คอมเพล็กซ์ไม่มากนัก คำถามนี้คงต้องรอคำตอบจากงานวิจัย
ในระหว่างนี้ขอเล่าเรื่องซีเนียร์คอมเพล็กซ์ในเมืองนานจิง ประเทศจีน ที่ผู้เขียนและคณะได้มีโอกาสไปเยี่ยมชมในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2562 ซึ่งเป็นซีเนียร์คอมเพล็กซ์ที่มีผู้สูงอายุลงทะเบียนรอคิวเป็นจำนวนมากเพื่อจะได้ใช้ชีวิตในช่วงบั้นปลายที่นี่
ซีเนียร์คอมเพล็กซ์แห่งนี้บริหารจัดการโดยองค์กรเอกชนที่ได้รับการสนับสนุนจากภาครัฐ สถานที่ตั้งอยู่ในเขตเมืองติดกับโรงพยาบาลเพื่อให้สามารถเข้าถึงบริการทางการแพทย์ได้ทันท่วงที ซึ่งเป็นแนวคิดที่ไม่ต่างไปจากสถานที่พักผู้สูงอายุแห่งอื่น ๆ รวมทั้งของประเทศไทยด้วย แต่เมื่อก้าวเท้าเข้าสู่พื้นที่แห่งนี้ พบว่าเป็นสถานที่พักที่มีบริเวณสวยงาม ร่มรื่น ในเวลาบ่ายแดดร่มลมตก ผู้สูงอายุจะออกจากที่พักมารับอากาศสดชื่น และได้พบปะพูดคุยกัน
ผู้สูงอายุออกมาเดินเล่นในบริเวณสวนของซีเนียร์คอมเพล็กซ์
ถ่ายภาพโดย จงจิตต์ ฤทธิรงค์
ห้องพักที่ให้บริการส่วนมากสำหรับผู้สูงอายุที่ยังสามารถดูแลตนเองได้ อีกส่วนหนึ่งสำหรับผู้สูงอายุที่ป่วยติดเตียง มีลิฟต์เพื่ออำนวยความสะดวก ค่าบริการสำหรับห้องพักประมาณ 1,000 บาทต่อคืน ไม่รวมค่าอาหาร และอนุญาตให้บุตรหรือญาติมาเยี่ยมและนอนพักค้างคืนได้ 2-3 วันต่อสัปดาห์โดยไม่ต้องเสียค่าบริการเพิ่ม ผู้สูงอายุสามารถซื้ออาหารที่ราคาไม่แพงที่ศูนย์อาหารในบริเวณซีเนียร์คอมเพล็กซ์ หรือ เลือกรับบริการอาหารที่ห้องพัก ญาติสามารถนำอาหารมาให้หรือรับประทานร่วมกับผู้สูงอายุได้ เมนูในวันที่ไปเยี่ยมชมมีทั้งอาหารจีนและอาหารญี่ปุ่นที่เหมาะกับวัยซึ่งอาจมีปัญหาด้านการบดเคี้ยวอาหาร ในบริเวณศูนย์อาหารมีห้องอาหารเพื่อความเป็นส่วนตัว กรณีที่มีญาติมาร่วมรับประทานอาหารด้วย พื้นที่ส่วนกลางมีหนังสือพิมพ์ให้บริการผู้สูงอายุได้รับข่าวสารประจำวัน
นอกจากนี้ยังมีกิจกรรมหลากหลายให้ผู้สูงอายุเลือกทำ เช่น ห้องเขียนภาพอักษรจีน พวกเราได้พบผู้สูงอายุท่านหนึ่งที่กำลังมีสมาธิกับการฝึกเขียนอักษร จึงขออนุญาตเจ้าหน้าที่พูดคุยและถ่ายภาพ ท่านยังกรุณาสอนเขียนอักษรจีนให้แก่พวกเราอีกด้วย ห้องถัดมาเป็นบริการทำผมทั้งชายและหญิง แต่ละเดือนจะมีกำหนดการเปิดให้บริการ ซึ่งให้บริการฟรีแก่สมาชิกผู้สูงอายุทุกท่าน
ผู้สูงอายุเขียนอักษรจีน ถ่ายภาพโดย จงจิตต์ ฤทธิรงค์
หมายเหตุ: ได้รับอนุญาตจากผู้สูงอายุให้เผยแพร่ภาพได้
ในยุคเทคโนโลยีก้าวล้ำ (Disruptive technology) เช่นนี้ ผู้สูงอายุก็ไม่ยอมตกยุค ซีเนียร์คอมเพล็กซ์จัดให้มีการอบรมการใช้โทรศัพท์มือถือเพื่อวัตถุประสงค์ต่าง ๆ เช่น การใช้โซเซียลมีเดีย การถ่ายภาพด้วยโทรศัพท์มือถือ ซึ่งมีผู้สูงอายุหลายท่านให้ความสนใจ และตั้งใจฟังผู้บรรยาย กิจกรรมและการอบรมเหล่านี้รวมในค่าบริการห้องพักแล้ว จึงไม่ต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มเติม การอบรมจะเป็นไปตามตารางกิจกรรมที่ได้วางแผนไว้ล่วงหน้า ทำให้ผู้สูงอายุสามารถเลือกเข้ารับการอบรมได้ตามต้องการ ซีเนียร์คอมเพล็กซ์แห่งนี้ยังมีห้องนันทนาการที่บริการอุปกรณ์กีฬาและออกกำลังกาย และมีเก้าอี้นวดแบบไม่ต้องหยอดเหรียญอีกด้วย ผู้สูงอายุจะได้นั่งผ่อนคลาย สบาย ๆ
เมื่อได้เข้าเยี่ยมชมพื้นที่ส่วนต่าง ๆ ทั้งห้องพัก สถานที่บริการรักษาพยาบาล ห้องนันทนาการ ห้องอาหาร และจากการสังเกตกิจกรรมที่ผู้สูงอายุนิยม ทำให้ไม่แปลกใจเลยว่าทำไมชาวเมืองนานจิงจึงมาลงชื่อเพื่อรอเข้าพักอาศัยที่ซีเนียร์คอมเพล็กซ์นี้เป็นจำนวนมาก นอกจากสถานที่ที่เอื้อต่อการใช้ชีวิตในวัยปลายแล้วยังมีกิจกรรมหลากหลาย มีสังคม และนโยบายที่อนุญาตให้บุตรหรือญาติเข้ามาพักค้างคืนและร่วมรับประทานอาหารกับผู้สูงอายุที่นี่ได้ พวกท่านจึงไม่รู้สึกว่าถูกทอดทิ้ง นอกจากนี้นโยบายประชากรของจีนในอดีตที่อนุญาตให้มีบุตรเพียงคนเดียว ทำให้ขาดแคลนผู้ดูแลในครอบครัว เมื่อผู้สูงอายุไม่ต้องการเป็นภาระแก่บุตรที่ต้องทำงานและเลี้ยงดูครอบครัว จึงต้องวางแผนการใช้ชีวิตด้วยตนเอง
