งานวิจัยเรื่อง “การพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุไทยอย่างรอบด้านโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น” เป็นงานวิจัยที่รองศาสตราจารย์ ดร.สุรีย์พร พันพึ่ง สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล เป็นหัวหน้าโครงการฯ ได้เริ่มดำเนินการในช่วงปลายปี 2565 เป็นงานวิจัยที่ใช้เวลาในการทำงานราว 18 เดือน โดยได้รับทุนสนับสนุนการวิจัยจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) ผ่านมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.)
สำหรับผู้เขียนแล้ว งานวิจัยนี้นับได้ว่าเป็นงานวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research : PAR) งานแรกที่ได้มีโอกาสทำงานวิจัยมา มีการกำหนดพื้นที่ดำเนินการใน 3 พื้นที่ และองค์การบริหารส่วนตำบลงิ้วราย อำเภอนครชัยศรี จังหวัดนครปฐม เป็นพื้นที่หนึ่งที่ได้เข้าร่วมงานวิจัยนี้ (อีก 2 พื้นที่ อยู่ในจังหวัดกาญจนบุรีแห่งหนึ่ง และในจังหวัดนครปฐมอีกแห่งหนึ่ง)
ทีมวิจัยได้ตั้งเป้าหมายของงานนี้ไว้ว่า เพื่อขับเคลื่อนให้เกิดการบริหารจัดการและการจัดบริการโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.) และสร้างความร่วมมือทุกภาคส่วนในพื้นที่เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุอย่างยั่งยืน นับตั้งแต่การกำหนดปัญหา การดำเนินการ การวิเคราะห์ข้อมูล ตลอดจนหาแนวทางในการแก้ปัญหาหรือส่งเสริมกิจกรรม ซึ่งทีมวิจัยทำหน้าที่เป็น “เพื่อนคู่คิด” ให้ข้อมูลทางวิชาการที่เป็นประโยชน์แก่พื้นที่ในการดำเนินการเพื่อการพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุในพื้นที่ของตน
ในขั้นต้น ทีมวิจัยได้พัฒนา “ระบบเฝ้าระวังผู้สูงอายุ” ร่วมกับองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) และโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) งิ้วราย โดยนำข้อมูลประชากรจากเว็บไซต์ของสำนักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย (www.dopa.go.th) มาวิเคราะห์ทางประชากรศาสตร์ และนำเสนอผ่านพีระมิดประชากร การรวมกลุ่มอายุ เพื่อให้เห็นภาพประชากรในพื้นที่ได้ชัดเจนยิ่งขึ้น รวมทั้งได้ให้อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) รวบรวมรายชื่อและพิกัดบ้านของผู้สูงอายุเปราะบางในพื้นที่ก่อน ทั้งนี้ทีมวิจัยและทีมพื้นที่ตำบลงิ้วราย ได้ประชุมและพิจารณากำหนดความหมายของ “ผู้สูงอายุเปราะบาง” ในการศึกษานี้ว่า หมายถึง ผู้สูงอายุที่ติดเตียง หรือ มีอาการหลงๆ ลืมๆ หรือ ต้องทำกายภาพบำบัด หรือ อยู่ตามลำพังคนเดียว อย่างใดอย่างหนึ่งหรือมากกว่า
การดำเนินการรวบรวมข้อมูลดังกล่าว ใช้เวลาประมาณ 2 เดือน โดยข้อมูลชุดนี้ได้สะท้อนให้เห็นภาพที่สำคัญ คือ
ภาพ: พีระมิดประชากรตำบลงิ้วราย เมื่อกลางปี 2565
ที่มา: ระบบเฝ้าระวังผู้สูงอายุตำบลงิ้วราย จากโครงการพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุไทยอย่างรอบด้านโดยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
เมื่อพื้นที่ อบต. งิ้วราย ได้เห็นข้อมูลประชากรดังกล่าวข้างต้น ประกอบกับได้เรียนรู้ถึงประเด็นและผลการวิจัยที่เกี่ยวข้องกับงานด้านผู้สูงอายุจากการถ่ายทอดองค์ความรู้จากทีมวิจัยแล้ว พื้นที่ อบต. งิ้วราย ได้ร่วมกันวิเคราะห์สถานการณ์ ออกแบบและวางแผนกิจกรรมพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุในพื้นที่ โดยแบ่งเป็นกลุ่มใหญ่ๆ ได้ดังนี้
กิจกรรมต่างๆ ที่กล่าวมาข้างต้น นับว่า “ได้รับความร่วมมือจากคนในพื้นที่เป็นอย่างดี” ที่ใช้คำว่า “คนในพื้นที่” แทนที่จะเป็น “บุคคลกลุ่มใดกลุ่มหนึ่ง” นั้น เนื่องจาก กิจกรรมต่างๆ สำเร็จลุล่วงได้ เพราะเกิดจากการร่วมคิด ร่วมมือ ร่วมแรง ร่วมใจจากทุกภาคส่วน ซึ่งสิ่งที่เป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดความสำเร็จในพื้นที่นี้คือ
ท้ายที่สุด สิ่งที่ได้กลับมา คือ “รอยยิ้มของผู้สูงอายุ” ที่สะท้อนออกมาจากการได้เข้าร่วมกิจกรรม นั่นเอง
ภาพ กิจกรรม “คนงิ้วรายรักสุขภาพ” เดิน วิ่ง การปั่นจักรยาน และการออกกำลังกายประกอบจังหวะ
ภาพ กิจกรรมการรวมกลุ่มและเรียนรู้ผ่านโรงเรียนวัยเก๋างิ้วราย
ภาพ การจัดทำสื่อเผยแพร่งานพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุ และงานอื่นๆ ของ อบต.งิ้วราย ผ่านทาง Tik Tok ระดับพื้นที่
