“เจรจาชอบ” หรือสัมมาวาจาคือ วจีสุจริต 4 ประกอบด้วย 1) ไม่พูดเท็จ 2) ไม่พูดคำส่อเสียด 3) ไม่พูดคำหยาบ และ 4) ไม่พูดเพ้อเจ้อ ซึ่งรวมถึงพูดถูกกาละเทศะด้วย

ถ้าเราต้องการให้สังคมไทยเป็นสังคมประชาธิปไตยที่แท้จริงแล้ว “เจรจาชอบ” ถือว่ามีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง ทั้งนี้เพราะหลักการที่สำคัญของประชาธิปไตยคือ การเคารพเสียงส่วนน้อย โดยทำตามมติของเสียงส่วนใหญ่ หมายถึงเปิดโอกาสให้ทุกคนได้แสดงความคิดเห็นอย่างทั่วถึง รวมทั้งผู้ที่มีความคิดแตกต่างซึ่งเป็นเสียงส่วนน้อยด้วย

สำหรับการตัดสินด้วยมติเสียงส่วนใหญ่นั้น ผู้ลงมติย่อมต้องมีข้อมูลที่ถูกต้อง ครบถ้วน และรอบด้านไว้ เพื่อใช้พิจารณาไตร่ตรองในการตัดสินใจ ดังนั้น ในที่ประชุมจึงต้องเปิดโอกาสให้ทุกคนได้แสดงความคิดเห็นอย่างอิสระเสรี ปราศจากความกลัว ซึ่งจะเป็นเช่นนี้ได้ก็ต่อเมื่อทุกคนใช้คำพูดที่เป็นความจริง ที่ส่งเสริมความสามัคคี ที่สุภาพอ่อนโยน ที่มีเหตุผล ที่มีสาระประโยชน์ และที่ถูกกาละเทศะ  

ถ้าที่ประชุมปราศจาก “เจรจาชอบ” แล้ว ย่อมมีผลทำให้การลงมติของที่ประชุมนั้นไม่เป็นประชาธิปไตยที่แท้จริง เพราะข้อมูลที่ใช้เพื่อการตัดสินใจลงมติ อาจเป็นข้อมูลที่ไม่เป็นจริง ถ้าผู้ให้ข้อมูลกล่าวเท็จ หรืออาจได้ข้อมูลไม่ครบถ้วน ถ้าผู้ใหญ่ใช้คำพูดไม่สุภาพ ทำให้ผู้น้อยไม่กล้าออกความคิดเห็น หรือถ้ามีการพูดเพ้อเจ้อ ส่อเสียด ไร้สาระ ไม่ถูกกาละเทศะ ก็จะทำให้ไม่มีเวลาเพียงพอที่จะให้ทุกคนได้แสดงความคิดเห็นอย่างทั่วถึง

อย่างไรก็ตาม การลงมติออกเสียงในระบบประชาธิปไตย ก็ไม่ได้มีแต่ในที่ประชุมเท่านั้น แต่ยังรวมไปถึงการลงคะแนนออกเสียงอื่นๆ เช่น เลือกตั้ง ลงประชามติ ในการนี้ผู้มีสิทธิออกเสียงลงคะแนนก็ควรได้รับข้อมูลข่าวสารที่ถูกต้อง ไม่เป็นเท็จ และครบถ้วนรอบด้าน รวมทั้งมีสิทธิในการแสดงความคิดเห็นอย่างเท่าเทียมกันด้วย ซึ่งจะเป็นไปได้ก็ต่อเมื่อ ไม่มีใครแสดงอำนาจทางวาจาด้วยการพูดจาหยาบคาย (โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ที่มีอำนาจต้องทำตัวให้เป็นตัวอย่าง)

ดังนั้น สัมมาวาจาหรือเจรจาชอบจึงควรเป็นคุณธรรมที่ต้องได้รับการส่งเสริม ถ้าเราต้องการให้สังคมเป็นประชาธิปไตยเต็มใบ ไม่ใช่ประชาธิปไตยแบบพวกมากลากไป

เหตุที่ทำให้คิดถึง “เจรจาชอบ” ก็เพราะรางวัลอีกโนเบลประจำปี พ.ศ. 2553 สาขาสันติภาพ ได้มอบให้นักวิจัยมหาวิทยาลัยในสหราชอาณาจักร 3 คน กับผลงานวิจัยที่ยืนยันความเชื่อที่มีมาช้านานว่า “คำสบถช่วยบรรเทาความเจ็บปวดได้”

รางวัลอีกโนเบล: รางวัลสำหรับงานวิจัยที่ทำให้ “หัวเราะ” ก่อนที่จะ “คิด”

หมายเหตุ: จาก “เจรจาชอบ” ใน ประชากรและการพัฒนา 32(1) ตุลาคม-พฤศจิกายน 2554:8

ที่มา: https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=7410450
สืบค้นเมื่อ 16 กรกฎาคม 2565