เด็กเจนซี (generation Z) เป็นกลุ่มประชากรต่อจากเจเนอเรชัน Y ที่เกิดตั้งแต่ พ.ศ. 2538-2553 หรือ ปัจจุบันเป็นผู้มีอายุ 12-27 ปี¹ เด็กเจนซีเป็นเด็กรุ่นแรกที่เข้าถึงโลกอินเทอร์เน็ตได้อย่างง่ายดาย มีอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์เป็นเครื่องมือเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตในการเข้าถึงข้อมูลจาก social media ที่หลากหลาย ไม่ว่าจะเป็น Google, Facebook, Twitter, Instagram, Tiktok ซึ่งเป็นสังคมเสมือนที่ทำให้ได้เรียนรู้เรื่องต่าง ๆ และรู้จักคนมากมายโดยไม่ต้องพบปะกันส่วนตัว² นอกจากนี้การเปิดกว้างของข่าวสาร สื่อบันเทิงที่เข้าถึงได้ง่ายขึ้น ทำให้เด็กเจนซีมักใช้เวลาส่วนใหญ่ไปกับการเรียนรู้ ท่องความบันเทิง เสพข่าวสารที่ตนเองสนใจ ประกอบกับแรงกดดันจากการใช้ชีวิตในโลกความเป็นจริง ทั้งการทำงานแข่งกับเวลา การค้นหาเป้าหมายและความมั่นคงให้กับชีวิต ทำให้เด็กรุ่นนี้อาจละเลยการพักผ่อนซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นต่อร่างกาย

“โครงการความคาดหวัง การวางแผน และ การเตรียมตัวของประชากรวัยทำงานต่างรุ่นอายุ และรูปแบบการอยู่อาศัยต่อชีวิตในวัยสูงอายุ” เป็นการศึกษาประชากรอายุ 18-59 ปี จำนวน 1,734 คน ซึ่งครอบคลุมประชากร 3 เจเนอเรชันทั้ง X Y และ Z การศึกษาเป็นการเก็บข้อมูลด้วยแบบสอบถามออนไลน์จำนวนไม่ต่ำกว่า 400 คนในแต่ละเจนเนอเรชัน การเก็บข้อมูลประกอบด้วยข้อคำถาม 3 ด้าน ได้แก่ ด้านสุขภาพ การเงิน และการมีส่วนร่วมทางสังคม นอกจากนี้ยังมีการอภิปรายกลุ่มอีกด้วย 

บทความนี้ขอนำเสนอเฉพาะพฤติกรรมด้านสุขภาพบางส่วนเท่านั้น การศึกษาพบว่า เด็กเจนซีอายุ 18-26 ปี จำนวน 568 คน ประมาณครึ่งหนึ่ง (ร้อยละ 57.6) คิดว่าตนเองมีสุขภาพอยู่ในระดับดี ซึ่งเป็นสัดส่วนที่ต่ำที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับการประเมินสุขภาพตนเองของเจเนอเรชัน X (ร้อยละ 70.6) และ Y (ร้อยละ 68.4) ทำให้เห็นว่าการประเมินสุขภาพตนเองของกลุ่มคนที่อายุมากกว่าคิดว่าตนเองมีสุขภาพที่ดีกว่ากลุ่มคนที่อายุน้อย แม้ว่าสภาพร่างกายจะถดถอยลงก็ตาม สะท้อนให้เห็นถึงความมั่นใจในการดูแลสุขภาพและศักยภาพของตนเองในคนกลุ่มดังกล่าว หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งได้ว่าเด็กเจนซีคิดว่าตนเองมีสุขภาพที่ไม่ค่อยดีนัก 

“นอนน้อย...แต่นอนนะ” เป็นวลีที่พบได้บ่อยครั้งในสังคมโลกออนไลน์ สะท้อนถึงการมีไลฟ์สไตล์ (life style) ที่ค่อนข้างสุดโต่ง ความทุ่มเทให้กับเป้าหมายของบุคคลนั้น ทั้งการใช้เวลาไปกับการเรียน การทำงาน เล่นเกม หรือการตามข่าวสาร ความบันเทิงต่าง ๆ จนลืมช่วงเวลาที่ผ่านพ้นไป เมื่อรู้ตัวอีกครั้ง เวลาอาจจะล่วงเลยไปหลายชั่วโมงหรือข้ามวันไปเสียแล้ว ไลฟ์สไตล์เช่นนี้ทำให้มีเวลาพักผ่อนน้อยลง หากพฤติกรรมนี้เกิดขึ้นจนติดเป็นนิสัย ส่งผลให้เกิดเป็นแบบแผนของการดำเนินชีวิตประจำวันเมื่อมีอายุมากขึ้นได้ 

การพักผ่อนไม่เพียงพอเป็นผลเสียต่อสมองโดยเฉพาะอย่างยิ่งในวัยกลางคน และอาจเป็นหนึ่งในความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะสมองเสื่อมในอนาคต^3,4  ปัจจุบันภาวะสมองเสื่อมในผู้ที่อายุน้อยสามารถพบได้ในกลุ่มประชากรที่มีอายุตั้งแต่ 30-65 ปี และมีสัดส่วนเพิ่มมากขึ้นถึงร้อยละ 6.9 ของจำนวนผู้ป่วยโรคสมองเสื่อมทั้งหมด⁵  แม้ว่าสาเหตุของภาวะสมองเสื่อมในผู้มีอายุน้อยยังไม่สามารถระบุได้อย่างชัดเจน แต่การมีภาวะสมองเสื่อมจะทำให้ความสามารถในการคิด ให้เหตุผล สื่อสารและจดจำของบุคคลลดลงเรื่อย ๆ เกิดการเปลี่ยนแปลงด้านบุคลิกภาพและพฤติกรรม อาการเบื้องต้นของภาวะสมองเสื่อมในกลุ่มคนอายุน้อยมักถูกวินิจฉัยได้ล่าช้าโดยเฉลี่ย 4 ปี เนื่องจากมีลักษณะคล้ายกับภาวะซึมเศร้า มีความเครียด หรือมีปัญหาด้านสุขภาพร่างกายหรือจิตใจ ไม่ใช่การสูญเสียความทรงจำที่สังเกตได้อย่างชัดเจนเหมือนผู้สูงอายุที่มีภาวะสมองเสื่อม⁶ 

การศึกษาจากโครงการนี้พบว่า เกือบสามในสี่ (ร้อยละ 69.7) ของเด็กเจนซีสะท้อนว่าการพักผ่อนไม่เพียงพอเป็นหนึ่งในสาเหตุต้น ๆ ที่คิดว่าจะส่งผลต่อสุขภาพต่อตนเองเมื่ออายุมากขึ้น เป็นสัดส่วนสูงที่สุดเมื่อเปรียบเทียบกับเจน X (ร้อยละ 46.4) และ Y (ร้อยละ 59.9) และจากการศึกษาข้อมูลเชิงคุณภาพโดยการอภิปรายกลุ่มพบว่า สาเหตุส่วนใหญ่ที่เด็กเจนซีไม่ค่อยได้พักผ่อน ได้แก่ การเล่นเกม ดูซีรีย์ พบปะสังสรรค์กับเพื่อน และ บางส่วนต้องทำงานพิเศษเพื่อหารายได้เพิ่มเติม แม้ว่าสิ่งเหล่านี้จะเป็นไลฟ์สไตล์หรือความจำเป็น แต่การพักผ่อนอย่างเพียงพอเป็นสิ่งสำคัญที่คนรุ่นใหม่ควรตระหนัก เพื่อป้องกันผลกระทบต่อสุขภาพในระยะยาว โดยเฉพาะอย่างยิ่งด้านภาวะสมองเสื่อมซึ่งเป็นภาวะที่ไม่ได้เกิดขึ้นอย่างเฉียบพลัน แต่เป็นเหมือนภัยเงียบที่หากไม่ทันสังเกตหรือป้องกันตั้งแต่เนิ่น ๆ จะกลายเป็นการสะสมและยากต่อการรักษาในอนาคต

การคาดประมาณผู้ป่วยสมองเสื่อมพบว่า ประเทศไทยมีแนวโน้มที่จะมีผู้ป่วยสมองเสื่อมเพิ่มขึ้นจากร้อยละ 1.0 ในปี 2563 เป็นร้อยละ 2.1 ในปี 2583 ของประชากรทั้งหมด⁷ แต่ตัวเลขนี้อาจลดลงได้หากมีการดูแลสุขภาพและการป้องกันความเสี่ยงที่ดี หนึ่งในการป้องกันที่มีประสิทธิภาพคือการนอนหลับพักผ่อนอย่างเพียงพอ อย่างไรก็ตามปัจจุบันโลกมีวิวัฒนาการผลิตอาหารเสริมหรือวิตามินต่าง ๆ ขึ้นมาเพื่อช่วยเสริมสร้างการทำงานของสมอง แต่สิ่งเหล่านี้มีประสิทธิภาพไม่เท่ากับการอนุญาตให้ร่างกายได้พักผ่อนตามธรรมชาติ แม้ภาวะสมองเสื่อมจะเริ่มพบในคนที่มีอายุ 30 ปีขึ้นไปหรือวัยกลางคน แต่อีกไม่นานเด็กเจนซีก็ต้องเติบโตเป็นผู้ใหญ่ที่ร่างกายจะต้องพบเจอความเสี่ยงต่อสุขภาพมากขึ้น ดังนั้นการที่จะมีภาวะสมองเสื่อมหรือไม่ในอนาคตจึงเสมือนเส้นทางที่เลือกได้ เนื่องจากพวกเขายังมีเวลาในการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เตรียมตัว และดูแลสุขภาพ รวมถึงค้นหาข้อมูลและวิธีการป้องกันต่าง ๆ ได้อย่างทันท่วงทีเพื่อชะลอหรือยับยั้งการเกิดโรคได้มากกว่าคนที่มีอายุมาก 

อ้างอิง

1. Francis, T., & Hoefel, F. (2018). ‘True Gen’: Generation Z and its implications for companies. Retrieved from https://www.mckinsey.com/industries/consumer-packaged-goods/our-insights/true-gen-generation-z-and-its-implications-for-companies#
2. Kahawandala, N., Peter, S., & Niwunhella, H. (2020). Profiling purchasing behavior of Generation Z.
3. วงการแพทย์. (ม.ป.ป.). นอนไม่เต็มอิ่มอาจเป็นโรคสมองเสื่อม. เข้าถึงจาก http://www.wongkarnpat.com/viewya.php?id=1108%23.XsEoTGgzZPY
4. Andrew E. Budson. (2021). Sleep well — and reduce your risk of dementia and death. Retrieved from https://www.health.harvard.edu/blog/sleep-well-and-reduce-your-risk-of-dementia-and-death-2021050322508
5. สมิติเวช.(2562). โรคสมองเสื่อมในคนอายุน้อย. เข้าถึงจาก https://www.samitivejsriracha.com/รายละเอียดบทความ/?id=1067
6. Dementia UK. (n.d.). What is young onset dementia?. Retrieved from https://www.dementiauk.org/about-dementia/young-onset-dementia/what-is-young-onset-dementia/ 
7. มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.). (2564). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ. 2563. นครปฐม: สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล

ที่มา: โครงการความคาดหวัง การวางแผน และ การเตรียมตัวของประชากรวัยทำงานต่างรุ่นอายุ และรูปแบบการอยู่อาศัยต่อชีวิตในวัยสูงอายุ, สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล ได้รับทุนสนับสนุนจากสำนักงานการวิจัยแห่งชาติ ผ่านมูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย (มส.ผส.)

การอ้างอิงข้อมูลจากบทความนี้ 
จงจิตต์ ฤทธิรงค์, เฉลิมพล แจ่มจันทร์, พิมลพรรณ นิตย์นรา, และ ณัฐณิชา ลอยฟ้า, 2565. ความคาดหวัง การวางแผน และ การเตรียมตัวของประชากรวัยทำงานต่างรุ่นอายุ และรูปแบบการอยู่อาศัยต่อชีวิตในวัยสูงอายุ. สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล. นครปฐม.