รายงานจากสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (UNHCR) ระบุว่า นับตั้งแต่เกิดสงครามในยูเครน เมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2565 ถึงวันที่ 27 เมษายน 2565 มีผู้ลี้ภัยจากยูเครน 5,317,219 คน (จำนวนผู้ลี้ภัยจากยูเครนในประเทศปลายทาง ดูตาราง 1) โดยผู้ลี้ภัยราวร้อยละ 90 เป็นผู้หญิงและเด็กเนื่องจากชายชาวยูเครนอายุ 18-60 ปี ไม่สามารถเดินทางออกนอกประเทศได้ เนื่องจากต้องเตรียมพร้อมเพื่อเป็นกองกำลังสำรองของกองทัพ มีผู้พลัดถิ่นฐานภายในประเทศประมาณ 7 ล้านคน

ตาราง 1 จำนวนผู้ลี้ภัยจากยูเครนในประเทศปลายทาง¹

แม้ว่ารัสเซียและยูเครนจะสืบเชื้อสายจากบรรพบุรุษเดียวกัน นับถือศาสนาคริสต์นิกาย Byzantine Orthodoxy เมื่อสหภาพโซเวียตล่มสลายในปี 2534 มีประเทศเกิดใหม่ที่แยกตัวออกมาหลายประเทศ เช่น มอนโดวา เบลารุส และยูเครน ความสัมพันธ์ระหว่างรัสเซียและยูเครนเปราะบางมาก มีเหตุการณ์ทางการเมืองที่รัสเซียพยายามแทรกแซง เช่น กลุ่มแบ่งแยกดินแดนในยูเครน ความขัดแย้งช่วงปี 2557 เมื่อรัสเซียให้การสนับสนุนขบวนการแบ่งแยกดินแดนในยูเครน 2 กลุ่ม คือ Donetsk People’s Republic และ Luhansk People’s Republic ที่ต้องการแยกเป็นประเทศใหม่ โดยรัฐบาลรัสเซียให้การสนับสนุนอยู่เบื้องหลัง ความขัดแย้งดังกล่าวระหว่าง ปี 2557-2563 มีผู้เสียชีวิตราว 13,000 คน

ผู้นำยูเครนต้องการถ่วงดุลอำนาจโดยการพยายามขอเป็นสมาชิกประชาคมยุโรป (EU) ในขณะเดียวกันยังคงความสัมพันธ์ที่ดีกับรัสเซีย

ในช่วงปี 2564-2565 เริ่มมีความขัดแย้งเกิดขึ้นและการต่อต้านถึงขั้นการทำสงคราม เมื่อกองทัพรัสเซียเปิดการสู้รบในหลายเมืองในยูเครน เมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2565 รัฐบาลยูเครนตอบโต้ด้วยการทุบทำลายสิ่งก่อสร้างเชิงสัญลักษณ์รวมทั้งการปลดชื่อถนนหลายสายที่เป็นภาษารัสเซีย

ประธานาธิบดีปูตินส่งกองกำลังทั้งภาคพื้นดินและอากาศ ทำลายเมืองสำคัญหลายแห่งด้านตะวันออกของยูเครนที่มีชายแดนติดต่อกับรัสเซีย เพื่อกระทบอเมริกาและประเทศพันธมิตรอื่นๆ ทำนองส่งสัญญาณว่า ถ้าให้ความช่วยเหลือหรือแทรกแซง ให้เตรียมรับมือกับสงครามนิวเคลียร์

ภาพ: ประชาชนเมือง Mariupol รอรับอาหารเพื่อความอยู่รอด²

ภาพ: พ่อโบกมือส่งกำลังใจลูกก่อนจากกันเพื่อความปลอดภัยในที่อยู่ใหม่³

ปูตินหวั่นการถูกลอยแพจากประเทศที่เคยเป็นพันธมิตรพึ่งพาเชิงเศรษฐกิจ เช่น จีน ที่รีรอแสดงท่าทีให้ชัดเจนว่าจะเลือกข้างไหน ส่งผลต่อการรุกคืบในสนามรบฝ่ายรัสเซียด้วยการเพิ่มกองกำลังพลและอาวุธที่มีสมรรถภาพทำลายล้าง เข้าโจมตีในเมืองสำคัญด้านตะวันออกของยูเครน แม้ยูเครนจะตั้งรับอย่างเข้มข้นด้วยอาวุธที่ได้รับการสนับสนุนจากอเมริกาและกลุ่มสหภาพยุโรป ปัญหาทางยุทธศาสตร์คือการเร่งเคลื่อนย้ายประชาชนออกจากเป้าหมายให้เร็วที่สุด รัสเซียจะอ้างว่า สามารถยึดเมืองที่มั่นที่สำคัญไว้ได้ แต่ในทางยุทธศาสตร์กำลังพลรัสเซียหมดใจสู้รบและขัดขืนวินัย เช่น การดื่มสุราเพื่อย้อมใจยิงรถถังและอุปกรณ์อื่นๆ ให้เสียหาย เพื่อไม่ต้องรับคำสั่งหรือถ่วงเวลาเข้าจู่โจมเป้าหมาย

โปแลนด์และประเทศพันธมิตรอื่นๆ ที่ต้องแบกรับจำนวนผู้ลี้ภัย ร่วมกันจัดตั้งองค์กรฉุกเฉิน ชื่อ Inter-agency Regional Refugee Response Plan (RRP) เมื่อ 1 มีนาคม 2565 เพื่อปฏิบัติงานจนถึง ธันวาคม 2565 โดยมีหน่วยงานมากกว่า 100 องค์กร ร่วมปฏิบัติภารกิจด้านมนุษยธรรมโดยไม่หวังผลตอบแทน และประเทศต่างๆ ในยุโรป โดยเฉพาะประเทศปลายทางรับผู้ลี้ภัยจากยูเครน เช่น ฮังการี มอนโดวา โรมาเนีย สโลวาเกีย เบลารุส บัลกาเรีย และสาธารณรัฐเช็ก สร้างแผนปฏิบัติการช่วยเหลือทั้งระยะสั้นและระยะยาว รวม 3 มาตรการ

• จัดหาความต้องการขั้นพื้นฐานเพื่อการดำรงชีพ
• คุ้มครองความปลอดภัยจากการถูกเอาเปรียบ
• เพิ่มศักยภาพเชิงเศรษฐกิจ เช่น ส่งเสริมอาชีพเพื่อการจ้างงาน

การสู้รบในยูเครน สงครามตัวแทน ที่รัสเซียต้องการท้าทายอเมริกาที่ให้ความช่วยเหลือด้านอาวุธที่มีประสิทธิภาพ เป็นเพียงการเริ่มต้นการเผชิญหน้าระหว่างสองขั้วอำนาจ มีผลอย่างยิ่งต่อสันติภาพโลก ประชาคมโลกกำลังหาทางรอดกับภาวะเศรษฐกิจถดถอยจากหลายสาเหตุ รวมทั้งวิกฤตโควิด-19 หลักมนุษยธรรมอาจกลายเป็นเหรียญสองด้านหรือเครื่องมือของประเทศมหาอำนาจเพื่อจัดระเบียบโลกหรือไม่

อ้างอิง

1. UNHCR. (2022). Refugees fleeing Ukraine (since 24 February 2022). Retrieved 10 May 2022. From https://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine#_ga=2.155571515.1870940609. 1652173704-319433424.1652173704
2. Aljazeera. (2022). Russia-Ukraine war: List of key events, day 75. Retrieved10 May 2022. From https://www.aljazeera.com/news/2022/5/9/russia-ukraine-war-list-of-key-events-day-75
3. UNHCR. (2022). A month since the start of the war, almost a quarter of Ukraine’s population are displaced. Retrieved 10 May 2022. From https://www.unhcr.org/news/briefing/2022/3/623da5894/month-since-start-war-quarter-ukraines-population-displaced.html